Villa Bodmer / Swiss Re Centre for Global Dialogue

Een tijdje geleden ging ik met Johan mee naar een lezing van Swiss Re, die doorging in de villa Bodmer, een gebouw dat ik wel een blogbericht op zich waard vind 🙂

Bouwheer en textielmagnaat Leonhard Bodmer-Vogel koos als locatie voor zijn villa een stuk grond in de gemeente Rüschlikon, dat bekend stond onder de naam “Gulmen”. Het terrein wordt begrensd door een zachte helling en biedt uitzicht over het meer van Zürich. De voornamelijk rond Bern actieve architect Henry Berthold von Fischer werd door Bodmer aangesteld voor het ontwerp van zowel de villa als de omliggende parktuin. Von Fischer opteerde voor een bouwstijl, die sterke overeenkomsten vertoonde met de neobarokke kastelen die in de 17e en 18e eeuw rond Bern werden opgetrokken. Ook de tuin, waarvoor von Fischer in zee ging met tuinarchitect Adolf Vivell, vertoont sterke barokke invloeden, gebaseerd op de geometrische Franse tuinen. De plannen dateren uit 1925 en de bouw werd beëindigd in 1927, zoals ook blijkt uit een datering op de schoorsteen van de bibliotheek. Von Fischer betrok collega-architect Rudolf von Sinner, wiens bedrijf von Sinner & Beyeler zich eveneens in Bern bevond, om bijstand te bieden bij aanpassingen aan de plannen en de opvolging van de werf.

De villa bestaat uit een hoofdgebouw met twee verdiepingen onder een schilddak en twee zijgebouwen met mansardedak. Het gelijkvloers herbergt de ontvangstruimtes; de verdiepingen omvatten de woongerelateerde functies, zoals de woonkamer.
Zowel de voor- als de achtergevel zijn symmetrisch opgebouwd en hebben een middenrisaliet, die bij de voorgevel benadrukt wordt door de dubbele voordeur, een verdiepingshoog raam met balkon en een zogenaamd oeuil-de-boeuf of oculus. Bij de achtergevel omvat het middenrisaliet drie glasdeuren op het gelijkvloers en drie glasdeuren met balkon op de verdieping. Het geheel wordt bekroond door een driehoekig fronton.
Op het schilddak zijn twee vaasvormige akroteria te zien, decoratieve elementen die ook bij de Bernse kastelen gebruikelijk waren. Daarnaast vallen verschillende dakkapellen op, waaronder twee oculi aan de tuinzijde. Daar werden later nog twee dakkapellen (in de stijl van de dakkapellen aan de zijgevels) toegevoegd, zoals valt op te maken uit de vergelijking van een historische en een hedendaagse foto.

De tuinaanleg is duidelijk sterk aangepast: de vijver is vervangen door een grasveld; er werden andere – en meer – bomen aangeplant op het verhoogde terras.

Op het gebouw zelf valt direct de toevoeging van twee dakkapellen naast de oculi en de verwijdering van twee schoorstenen op.

De noordelijke aanbouw aan de meerzijde heeft een spits torentje op het dak en een peristilium met ronde zuilen aan de tuinzijde. Ook dit schrijft zich in in de Bernse bouwtraditie, waar zulke peristilia in de zomer gebruikt werden als schaduwrijke rustplaats.

Deze tekening is duidelijk een ontwerpschets, aangezien bijvoorbeeld het spitse torentje op de noordelijke aanbouw  centraal op de aanbouw werd geplaatst i.p.v. – zoals hier te zien – aan het uiteinde ervan.

Het gebouw verheft zich boven de tuin door middel van een groot terras en een trappenpartij. Waar de tuin vroeger gedomineerd werd door een grote vijver, is vandaag een groot gazon te zien. De vierkante gestileerde perken aan weerszijden van de villa zijn wel behouden, net zoals de bomendreven die vroeger vanaf deze perken naar de vijver leidden. Tussen de dreven lag telkens een langgerekt waterkanaal, dat ook vandaag nog te zien is.
In 1949 werd de villa verkocht aan de Southern Baptist Foreign Mission Board, die er een theologische hogeschool van maakte. Van de verschillende verbouwingen en aanvullingen, voornamelijk uitgevoerd onder leiding van architect Hany von Meyenburg, is vandaag enkel nog de kapel met klokkentoren behouden.

45 jaar later, in 1994, kocht Swiss Re het domein, met de bedoeling er een seminariecentrum van te maken. Hiervoor stelde het bedrijf de architecten Meili & Peter aan voor de restauratie van de villa, waarbij zoveel mogelijk teruggekeerd werd naar de oorspronkelijke toestand, en voor het ontwerp van een seminariegebouw en restaurantpaviljoen. Meili & Peter kozen ervoor het restaurantpaviljoen naast de villa te plaatsen en het seminariegebouw diagonaal ertegenover, daarbij erover wakend zo weinig mogelijk van de tuin in te nemen, zodanig dat de villa haar rol als symmetrische as binnen de tuin kon behouden. Tussen de villa en het seminariegebouw werd een verbindende galerij aangelegd, die een moderne weerspiegeling van het peristilium vormt.
Ze gingen in zee met kunstenaars Günther Förg (kunstingreep in de villa), Hermann Czech, Adolf Krischanitz en Gilbert Bretterbauer (kunstingrepen in de beide nieuwbouwen).

Bronnen

• Bibliotheek van de ETH Zürich (historische gegevens)
• Marcel Meili, Marcus Peter Architekten Zürich (restauratie en nieuwbouw)