Over dat verhuizen naar het buitenland

Een tijdje (ok neen, een hele tijd) geleden schreef LJ over haar buitenlandplannen en het gebrek aan concretisering ervan.
Ik zat de hele tijd instemmend te knikken of juist hevig nee te schudden; in mijn hoofd vormde zich een ellenlang antwoord en dus stopte ik met mijn reactie en zwierde dat hier in een conceptbericht (ook de reden waarom ze zo lang heeft moeten wachten op mijn reactie, want er staat zo’n hoopje concepten te wachten op afwerking dat dit er een beetje in verdween).
Die verhuis naar het buitenland is ondertussen voor ons iets “logisch”, maar voor de meeste mensen – en dat merken we soms nog aan reacties – is het dat niet per se. Daarom eens over die verhuis, deels in antwoord op LJ haar bericht, deels met andere aanvullingen.

Waarom weg uit België, waarom Zwitserland?

Ik kan eigenlijk moeilijk uitleggen waarom ik “per se” weg wilde uit België. Had ik het daar slecht? Neen! Had ik niets meer dat de moeite waard zou zijn om voor te blijven? Absoluut niet! Vond ik geen werk in mijn sector, waardoor het buitenland de enige optie was? Ook niet (integendeel zelfs).

Misschien is het door het reizen dat mijn ouders mij met de paplepel hebben ingegeven of door de verhalen van mijn grootouders die de halve wereld gezien hebben en zelf in hun twintiger jaren alles achterlieten om naar Congo te gaan? Allemaal mogelijk, alleszins: dat verlangen om te vertrekken is er altijd al geweest en werd ook groter met de jaren: was het tijdens het middelbaar in de eerste plaats verlangen naar “de grote stad”, dan werd het eens ik in Brussel studeerde “het buitenland”. Toen ik voor het eerst hoorde van Eramusuitwisselingen, wist ik meteen dat ik dat ooit zou doen 🙂
Na mijn terugkeer uit Duitsland (na zes maand), heb ik het moeilijk gehad: je staat daar met een ervaring die van jou alleen is en mensen zijn natuurlijk wel geïnteresseerd, maar echt weten hoe het was, doen ze ook niet (die andere Erasmussers natuurlijk wel, maar aangezien niemand anders naar Duitsland was geweest tegelijk ook niet).

Dat verlangen kan ik het best omschrijven als een soort onrust of – positiever klinkend – honger, een honger naar andere culturen, andere talen, andere mensen…
Is Zwitserland dan zo anders dan België? Ja en neen. Er zijn verschillen (dat gehakt ;-), maar meestal zijn die zodanig klein dat ze verwaarloosbaar zijn. Desondanks, ook die kleine verschillen zijn interessant en leerrijk om te leren kennen, om die nuances te maken en te begrijpen. Ook zo’n klein verschil kan al iets zijn waar je op botst (vb. die Zwitser die het niet nodig vond dat ik nog werk zoek, want Johan verdient toch genoeg voor ons twee. Jup, vrouwenemancipatie is een duidelijk verschil tegenover België).

Vluchten uit België?

LJ’s vriend noemt haar drang naar het buitenland “ontsnappen aan het echte leven”.
Ik ben ontsnapt naar Duitsland, heb de buitenlandervaring eerst in een “minivorm” gehad. Mini, omdat de ervaring als student nu eenmaal niet dezelfde is; je blijft in zekere zin binnen het beschermde wereldje van de universiteit, sociale contacten worden je op een presenteerblaadje aangeboden, je hebt quasi geen administratieve rompslomp… Een klein beetje dus zoals LJ’s ervaring met Intersoc.
Hoe dan ook, dat neemt niet weg dat het wel een buitenlandervaring was. Daarna was dat verlangen niet gestild, was het integendeel heviger geworden. Is dat vluchten, is dat ontsnappen aan het echte leven?

Ik vind van niet, het is gewoon een andere manier van leven. Een van mijn vroegere buurvrouwen is zo’n typisch “dorpsvrouwtje”: haar dochter heeft een vriend die afkomstig is uit een “ver” dorp (10km verder) en Brussel is die verre, grote, angstaanjagende stad. Ik zou doodongelukkig worden van een leven zoals het hare; zij van een leven zoals het mijne, want hoe zot ben ik wel niet om 700km van alles wat ik ken te gaan wonen, weg van mijn familie, mijn vrienden, mijn comfortzone…
Als ik vlucht van mijn leven door er van weg te gaan, doet zij dat in zekere zin evenveel door te vluchten in haar dorp en de straal van 5km errond en haar ogen te sluiten voor alles wat daarbuiten gebeurt, denk ik dan. Soms benijd ik haar, want wat moet het rustgevend zijn om gewoon content te zijn waar je bent en niet te verlangen naar andere plaatsen. Dan anderzijds: juist door die onrust in mij, leer ik nieuwe landen, gebruiken, mensen kennen en verruim ik zo mijn blik. Die verrijking is zoveel waard dat ik er dat gevoel van onrust graag bijneem.
Nu niet dat ik LJ vergelijk met een dorpsvrouwtje die geen 5km ver gaat :-), maar gewoon om even aan te geven dat er niets mis is met je ganse leven in België wonen, uiteraard niet, maar er is net zomin iets mis met dat niet doen. Elke manier van leven heeft zijn eigen waarde en de ene, blijvende, vorm is niet beter of slechter dan de andere, weggaande, vorm.

Vertrekken dan maar?

Na mijn Erasmus stond voor mij vast: als mijn studie gedaan is, ga ik terug naar het buitenland. Dat kon ook in combinatie met mijn stage, want de Orde van Architecten laat een buitenlandse stage toe. Zij het dan wel dat die maximaal zes maanden mag duren, dus besloot ik om te starten bij een Belgisch bureau, daar anderhalf jaar te blijven en dan te vertrekken. Ah ja, als ik zou beginnen met het buitenlandse deel, dan had ik na zes maand terug moeten komen en dit keer wilde ik voor langer weg. Maar ja, dan komt het leven in de weg zeker? Dat Belgisch bureau bleek de job van mijn leven te zijn (toen toch), ik leerde Johan kennen toen ik daar zes maanden werkte en plots was dat buitenland niet meer zo dringend.

Je bent dan ook wel plots met twee om te vertrekken, ’t is niet meer enkel voor eigen rekening dat je “efkes” alles achterlaat en vertrekt. Gelukkig droomde Johan ook wel al van het buitenland, nog voor hij mij kende, waardoor we elkaar daar vrij snel in versterkten. Heel belangrijk, want ik denk dat het vreselijk moeilijk moet zijn om zo’n beslissing te nemen als beide partijen daar anders over denken.
Dan blijft de vraag wanneer? En waar naartoe?

Het eerste vage plan was Canada na onze reis daar, maar dat hebben we vrij snel ook weer afgevoerd: dan ben je écht ver weg van je familie, want je vliegt nu eenmaal niet even elke maand de oceaan over; de jobs bleken er niet meteen dik gezaaid (Johan bezocht een jobbeurs) en achteraf bekeken sprak vooral de natuur ons heel hard aan, maar de steden iets minder, terwijl het wel daar is dat we zouden gaan wonen, gezien onze beroepssectoren.
Daarna verdween het idee opnieuw een paar maand naar de achtergrond, maar toen Johan rond Kerstmis 2013 zijn job in België beu was, was het moment daar om te gaan zoeken in het buitenland. Vrij intuïtief hadden we toen allebei het gevoel “we zien wel: vindt hij niks buiten België, dan kan hij nog altijd zoeken binnen België; vindt hij wel iets, dan zien we nog wel of we het doen of niet”. Drie weken later moest die knoop al doorgehakt worden, want we hadden het geluk dat hij meteen werd aangenomen voor een job in Zwitserland (al is geluk natuurlijk relatief, want zonder zijn ervaring en kennis had hij het uiteraard nooit gehaald).

Werk

Johan had dus al een job hier, waardoor we verzekerd waren van een inkomen en een verblijfsvergunning en dat maakt de stap uiteraard meteen een pak gemakkelijker. Vertrekken zonder werk in een nieuw land kan natuurlijk wel, maar het maakt de hele beslissing wel veel moeilijker. Johan had/heeft in België ook een lening af te betalen voor zijn appartement, dus zomaar even vertrekken zonder inkomenszekerheid, zouden we zeer waarschijnlijk niet gedaan hebben. We dromen ervan om ooit een half jaar of een jaar loopbaanonderbreking te nemen en rond te trekken (ik zei het al, die onrust verdwijnt niet ;-), maar zolang die lening niet afbetaald is, zit dat er niet in. Is dat jammer; blokkeert dat ons? Ergens wel, maar dat zijn nu eenmaal de beslissingen die een mens neemt. Eens dat appartement afbetaald is, zullen de huurinkomsten zeer welkom zijn tijdens die loopbaanonderbreking, dus wat een nadeel kan lijken, is evengoed ook een voordeel 🙂

Specifiek voor Zwitserland zit je ook met die verblijfsvergunning: zonder werk is die maar zes maanden geldig; vind je binnen die periode niets, dan moet je weer terug, of je zelf wilt blijven of niet.

Een risico is het hoe dan ook altijd: ik ben vertrokken met 2,5 jaar werkervaring, een diploma waarmee “je altijd werk zal vinden” (ingenieur-architect) en toch is het op dit moment moeilijk voor mij om iets te vinden. Stel dat dat een reden zou worden om terug te keren, dan is dat maar zo. Jammer uiteraard, maar we hebben het dan tenminste geprobeerd.
Bij LJ zie ik een vriend die in dezelfde sector werkt als Johan (ofte: goede kans op werk hier), maar ook zij heeft met haar diploma toerisme zeker mogelijkheden. In die zin ben ik er dus niet helemaal mee akkoord dat zij redeneren dat hij een job moet hebben en dat zij dan wel ter plaatse iets zal vinden; omgekeerd lijkt mij zelfs bijna makkelijker (want een job in de bank- en verzekeringswereld zal je hier vermoedelijk sneller te pakken krijgen).

Ook het argument van het jobhopper-CV vind ik niet overtuigend genoeg. Of klinkt dat nu heel streng? 🙂 In mijn ogen gaat geen enkele werkgever je afstraffen omdat je maar een jaar ergens gewerkt hebt om daarna naar het buitenland te verhuizen. Zo’n beslissing moet nu eenmaal ooit genomen worden en ofwel zal de ene juist een nieuwe job hebben, ofwel de andere bijna kans maken op een promotie. Dat was bij ons ook het geval, was ik nog een paar maand langer gebleven, dan had ik nu kunnen solliciteren met de titel “project coördinator” i.p.v. “medewerker” en had ik misschien wél al een job gehad. Maar evengoed waren we nog die paar maand gebleven, had Johan ondertussen een andere job in België gevonden en waren we helemaal niet meer vertrokken…

Twijfel

In zekere zin zal er altijd twijfel zijn over “hadden we beter dit of hadden we beter dat”.

Er zijn altijd duizend-en-één redenen om te blijven en pas op, het is niet dat ik niet getwijfeld heb over ons vertrek. Ik heb mijn ogen uit mijn kop gebleit toen mijn ouders mij afzetten om “definitief” de trein naar Zürich te nemen (ook al wist ik toen al dat ik ze een maand later terug zag, ’t was toch echt wel weggaan nu). Dat was in Cottbus niet anders, maar het zou ook wel heel jammer zijn, moest ik niet op zijn minst een beetje verdriet hebben om wie en wat ik allemaal achterlaat 🙂
Tegenwoordig is dat trouwens ook relatief: wij skypen heel regelmatig met vrienden en familie; Zwitserland is ook zodanig dichtbij dat we vaak eens voor een weekend gaan (in die mate zelfs dat mijn nonkel de laatste keer reageerde “hoe, komen die nu wééral af” 😉
Als ik dan denk aan mijn grootouders, die in de jaren ’50 alles achterlieten om in de Congolese brousse te gaan wonen… Op af en toe eens een brief na, hadden zij quasi helemaal geen contact meer met het thuisfront en dat zeven jaar lang! Wat een moederskindje ben ik dan wel niet, dat ik elke week met mijn ouders skype 😉
Als we ooit terugkeren, zal ook dat moeilijk zijn, want wij komen terug met een ervaring die onze familie en vrienden niet hebben, terwijl hun leven in België ook gewoon doorgegaan is en wij daar – in het slechtste geval – misschien zelfs niet eens meer in thuis horen.

Hoe langer je er over nadenkt, hoe moeilijker het wordt, denk ik. Bij ons zaten er drie weken tussen “laten we eens proberen of we iets vinden in het buitenland” en “we gaan naar het buitenland”. Kort, maar wel berekend. We hadden nog dat appartement in Brussel (de eerste twee maanden hebben we dat niet verhuurd, zodat we makkelijk terug konden indien nodig), we hadden allebei spaargeld zodat we een eventuele snelle terugkeer en de gevolgen (allebei werkloos zijn) konden opvangen. Meer dan dat hadden we eigenlijk niet nodig (dat appartement was zelfs niet eens noodzakelijk, want in geval van nood zouden we altijd bij vrienden of familie terecht kunnen voor een overbruggingsperiode). Alle andere praktische zaken (wat doen we met de auto, de meubels, de diepvries, de tuin…) die wijzen zichzelf wel uit. Als zoiets een reden is om niet te vertrekken, dan is er volgens mij een diepere twijfel, want uiteindelijk zijn die dingen triviaal.
Belangrijkste vraag is vooral: hoe graag wil je het? Wij zijn er voor gegaan en zelfs als we zouden moeten terugkeren omdat ik geen werk gevonden heb, dan was het het waard. Ook al zal ik dan misschien twijfelen of het wel goed was om te vertrekken; hadden we het niet gedaan, dan zou ik mij eeuwig zijn blijven afvragen hoe het zou geweest zijn, hadden we het wel gedaan. Op zijn minst dát weet ik nu en dat is voldoende om ook de rest een plaats te kunnen geven.

Het was niet de bedoeling, maar toen ik eens bladerde om te zien wat ik als volgend onderwerp zou nemen, bleek reageren op iemands blog gewoon een puntje te zijn. Dit is dus de achtste post voor #projectblogboek, volgens haar idee, gebaseerd op haar boek.